'HEALCARe zal impact hebben patiënten en verpleegkundigen, docenten en studenten in heel Tanzania’

Er bestaat al zo’n tien jaar een bijzondere relatie tussen de Academie voor Verpleegkunde, het lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek van de Hanze en The Ministry of Health en zorg- en opleidingsinstellingen in Tanzania. Zo werd de Hanze betrokken toen HEALCARe in 2019 kon starten. Het programma werd afgerond in januari 2024, en de veranderingen zijn inmiddels duidelijk voelbaar.

Vanuit de Hanze waren projectleider Joya Smit, penvoerder Wolter Paans van het lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek, en hogeschooldocent Internationalisering, Judith Pellicaan, nauw betrokken. Wolter Paans: ‘Verschillende Tanzaniaanse rapportages maakten duidelijk dat het begrip van patiënten over ziekzijn en zorg in Tanzania verbeterd kon worden. Hoe we dat het beste konden doen, was een belangrijke component in ons onderzoek naar ‘Health Literacy’.

Innoveren opleidingscurriculum

HEALCARe, een acroniem van Health Literacy and Respectful, Compassionate Care, is een Erasmus+ project, waarbij ook het Universitair Medisch Centrum Groningen nauw is betrokken. Janine de Zeeuw, postdoc van het Departement Global Health, droeg onder meer bij aan de ontwikkeling en uitvoering van het onderzoeksplan. In Tanzania wordt het project uitgevoerd door The Ministry of Health en drie universitaire instellingen met de ziekenhuizen die daarbij horen, verspreid over verschillende regio’s. Joya Smit: ‘Met dit project willen we de gezondheidsvaardigheden van patiënten in Tanzania verbeteren, door verpleegkundigen en verloskundigen op basis van een geïnnoveerd curriculum te trainen. Zo kunnen ze de zorg duidelijk uitleggen en evalueren of de patiënt hen heeft begrepen.’ Het lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek was penvoerder, maar de regie bleef bij de beleidsmakers, onderzoekers en docenten binnen de organisaties in Tanzania. Daar werd uiteindelijk bepaald welke zaken werden uitgevoerd en hoe; de Europese partners waren daarin vooral advies verlenend en faciliterend. Wolter Paans: ‘Door de grote kennis en ervaring van Joya over de cultuur, de taal, de politiek, de zorg en bovenal, de mensen in Tanzania, is hier een unieke samenwerkingsbalans gevonden’.

HEALCARe: train de trainer

Inmiddels is er een curriculum met bijbehorend trainingsmateriaal ontwikkeld voor studenten en docenten in Tanzania, dat zowel voor de theorie als de praktijk wordt gebruikt. Daarnaast is er een training om trainers op te leiden. Joya: ‘We hebben daar nieuwe methoden voor ontwikkeld, onder meer gebaseerd op hoe we hier onderwijs aanbieden. In Tanzania wordt veelal nog heel frontaal lesgegeven, voor de klas, maar in onze methode zitten ook rollenspellen, reflectie, een diversiteit aan samenwerkingsmethoden, interdisciplinariteit en andere communicatieve en didactische middelen. Dit project heeft dus ook impact op hoe professionals hun vak uitoefenen.’

Professionalisering van verpleegkundigen en verloskundigen

Docenten, studenten en onderzoekers in Tanzania zijn de afgelopen jaren druk bezig geweest met de verdere ontwikkeling van het programma. Er is nu een kaartensysteem voor de evaluatie van de nieuwe werkwijze. Ook nieuw is een enquête voor wanneer iemand uit het ziekenhuis ontslagen wordt; een middel dat veel data oplevert en waar het ziekenhuis meteen iets aan heeft als het gaat om indicatoren voor kwaliteitsverbetering.

Alle nieuwe medewerkers in de betrokken instellingen in Tanzania volgen nu het programma ‘Health Literacy’ en ‘Compassionate Care’. Wolter: ‘Wat ook waardevol is, is dat Tanzaniaanse verpleegkundigen met hun nieuwe kennis nu meer professioneel leiderschap tonen. Zo creëer je een beroepshouding die er niet was op het gebied van Health Literacy en Compassionate Care. Het genereert nieuwe ideeën en nieuwe rollen, wat betekent dat ook het vak van verpleegkundigen en verloskundigen geprofessionaliseerd wordt. Komende generaties patiënten zullen hier echt van profiteren; het zal langdurig impact hebben.’   

Effecten zijn voelbaar in Tanzania

Lucas Dominic is in Tanzania betrokken als verpleegkundige en manager van het Bugando Medical Center Mwanza. Hij werkte mee aan de ontwikkeling van de trainingen en drie modules: Health Literacy, Customer Care en Respectful and Compassionate Care. Deze zijn gebruikt voor het trainen van docenten en clinical instructors in Bugando Medical Center en de Catholic University of Health Sciences. Daarna volgden trainingen aan 62 studenten en inmiddels hebben ook alle verpleegkundigen van het Bugando Medical Center de opleiding gevolgd.   

De positieve effecten van HEALCARe zijn duidelijk voelbaar. Lucas: ‘De zorg in het ziekenhuis is verbeterd. Er komen minder klachten van patiënten, omdat onze werkwijzen zijn veranderd, zoals de verbeterde verslaglegging van de activiteiten van verpleegkundigen. Ook gaan verpleegkundigen anders om met de patiënten. We gebruiken daarbij nieuwe technieken, zoals het vaststellen van het niveau van Health Literacy, dus iemands gezondheidsvaardigheden. Daar boden de rollenspellen en de enquêtes veel ondersteuning bij. En met onze nieuwe aanpak zijn we ook beter getraind om studenten van de Hanze en de Catholic University te begeleiden als ze hier komen. Dat geldt voor alle afdelingen waar ze komen te werken.’

Wat heeft HEALCARe gebracht?      

Joya: ‘Een groot verschil is dat alle regio’s nu met elkaar samenwerken. Met alle partijen die betrokken zijn bij HEALCARe is er een echte leergemeenschap ontstaan. Ze doen samen onderzoek, er is uitwisseling. Het betekent ook dat de connectie tussen universiteiten en ziekenhuizen veel beter is. Eerder gebeurde die uitwisseling niet. Iedereen deed zelf onderzoek, en hield de resultaten bij zich. Dan kon het gebeuren dat ze allemaal hetzelfde deden. Wij zijn gewend anders te werken, te delen. Deze nieuwe manier van werken heeft grote voordelen.’

Lucas: ‘Het grootste verschil voor ons is hoe we nu de patiënten benaderen. Met de nieuwe technieken van ‘patient-centred care’ staat de patiënt centraal en weten we beter wat iemands gezondheidsvaardigheden zijn. Dat heeft de zorg echt verbeterd. We kunnen professioneler werken en daardoor kunnen we de studenten die bij ons stagelopen ook beter begeleiden. Daarnaast zijn de relaties met partners Muhimbili University and Muhimbili National Hospital en Kilimanjaro College en Kilimanjaro Christian Medical Centre, sterker geworden, wat het samenwerken veel gemakkelijker maakt.’

Wolter: ‘Het ministerie van gezondheidszorg heeft inmiddels een e-learning module laten ontwikkelen die voor iedereen online, gratis toegankelijk is. Uiteindelijk zal dit ook leiden tot verbetering van kwaliteit van zorg voor de patiënt. Soms zijn er technologische belemmeringen zoals beperkte internetmogelijkheden, of logistieke problemen zoals de moeilijke bereikbaarheid van ziekenhuizen. En sommige bevolkingsgroepen, zoals de Masai, leven letterlijk op grote afstand van zorg.
Maar inmiddels zijn er vele zaadjes geplant voor eventuele toekomstige projecten.  HEALCARe zal uiteindelijk impact hebben op duizenden patiënten en op honderden verpleegkundigen, docenten en studenten in heel Tanzania.’

Joya Smit

Korte tijd nadat dit interview werd afgerond heeft ons het bijzonder verdrietige nieuws bereikt dat Joya Smit op 60-jarige leeftijd plotseling is overleden. Het voelt voor iedereen als een enorm verlies; zowel binnen als buiten Tanzania kunnen we het nog maar moeilijk bevatten. Joya voelde zich thuis in Tanzania waar ze enorm geliefd werd, om wat ze deed en om wie ze was. Wetende dat het zonder Joya voor altijd echt anders zal zijn, zullen we in herinnering aan Joya er toch alles aan doen om de banden met de partners in Tanzania te behouden.

A personal word from Lucas Dominic about Joya

"When I visited the Netherlands for this project Joya welcomed me to her home and introduced me to her family and friends. And when she visited Tanzania she brought gifts for me and my siblings. We went to Bukumbi together to search for accommodation and clinical placements for students. And later we had zoom meetings to discuss students’ progress and ways to improve care. It felt like Joya was part of my family and I really miss her. I really appreciate the collaboration between Hanze University and Bugando Medical centre Tanzania and everything Joya did for us." 

Lees meer op Verpleegkundige Diagnostiek